Schoolleider zijn, balanceren tussen macht en onmacht?

“Een eerste vraag die we kunnen stellen is ‘is het belangrijk voor een directeur om macht te hebben? Is het verstandig voor een directeur om macht na te streven?’. Als je het bekijkt vanuit impact hebben, dan is macht heel legitiem en gerechtvaardigd. Een directeur moet zelfs impact hebben om vanuit een visie een heel team van mensen mee te krijgen om dat onderwijs dat in een school wordt gegeven te transformeren naar het meest fantastische onderwijs voor zowel voor de leerlingen en de leraren. Een directeur doet dat vanuit een visie. Een directeur is daarom best ook belezen om van daaruit mijlpalen te verzetten. In die zin streeft een directeur macht na. Maar vanuit onze jarenlange ervaring in procesbegeleiding van scholen merken we dat succesvolle schoolleiders er pas in slagen om impact te hebben als ze dat op een participatieve manier doen, wanneer ze in co-creatie gaan met alle actoren die bij dat onderwijs betrokken zijn. Leraren, ouders, leerlingen, mensen uit de omgeving van de school… Succesvolle directeurs hebben zelfs nog meer impact als ze niet alleen hun school uitbouwen op die manier maar ook een ecosysteem laten ontstaan met externe actoren die dat onderwijsproject mee kunnen versterken.”

Grenzen aan macht

“In onze praktijk van begeleiding van scholen hebben we de afgelopen jaren heel persoonlijke contacten gehad met directeurs. Er zijn vandaag de dag ook heel wat directeurs die hun onmacht uitschreeuwen. Voor sommigen vertaalt zich dat helaas zelfs in het niet langer de job kunnen uitoefenen. De bergen zijn te hoog geworden, er is burn-out, tijdelijke of volledige uitval… De onmacht van de directeur uit zich op verschillende vlakken. We horen verhalen van problematisch gedrag van leraren, van moeilijke relaties met schoolbesturen waardoor een directeur te weinig autonomie heeft om de lijnen uit te zetten in een school. Directeurs hebben het over administratieve overlast, te veel regelgeving en wetgeving, waardoor ze zich een stuk onmachtig voelen, ze zitten gevangen in wat ik de ‘interventiefuik’ noem. Er zijn enorm veel verwachtingen naar directeurs van een school toe. Ouders hebben verwachtingen, leraren hebben die, leerlingen ook, de inspectie ook, de overheid ook… Men wil en eist heel veel van een directeur. Maar de middelen, de mogelijkheden die een directeur ter beschikking heeft zijn beperkt.”

Zoeken naar oplossingen

“Als je het positief bekijkt en die onmacht van schoolleiders probeert om te buigen, dan kom je bij concepten terecht zoals zelfzorg, gedeeld leiderschap, teacher teams, co-creatie binnen een school. Zelfzorg is een enorm belangrijke dimensie van leiderschap. Denk aan de regel in het vliegtuig: in een noodsituatie zet je eerst je eigen zuurstofmasker op, dan pas dat van je kind. Zo kijk ik naar de zelfzorg van een directeur. Directeurs moeten goed voor zichzelf zorgen, alleen dan kunnen ze zorgen voor hun medewerkers en leerlingen.

Een ander belangrijk concept is gedeeld leiderschap. Succesvolle schoolleiders geven hun leiderschap op een gedeelde manier vorm. Dat wil niet zeggen dat zij niet de eindverantwoordelijke blijven, maar wel dat zij in teams met coördinatoren werken die op hun manier ook een vorm van leiderschap opnemen in die school. Er zijn andere vormen van leiderschap die het leiding geven van een directeur kunnen ondersteunen. Leraren worden hierbij ook gestimuleerd om niet langer als solisten te laten functioneren, maar in teams samen te werken. Binnen die teams wordt er dan ook een vorm van leiderschap gelegd, geen hiërarchisch leiderschap maar wel een teamleiderschap.

Impact hebben als directeur, een vernieuwend, toekomstgericht onderwijsproject uittekenen voor een school, dat doe je niet alleen. Dat doe je in co-creatie met stakeholders, interne én externe. Dan sta je participatie toe. Niet alleen de directeur trouwens, ook een schoolbestuur omarmt die participatie best. Schoolbestuurders kunnen ook best actief meewerken aan het vormgeven van een toekomstig onderwijsproject.

Begeleiding hier of - voor de durvers - in Zweden!

“Omdat een directeur zoveel uitdagingen heeft en zich vaak onmachtig voelt, ondersteunen we met domo de refontiro al jarenlang directeurs, directieteams en schoolbesturen. Telkens op maat van de behoeften die er zijn. Dat kan kortstondig zijn of in een langdurig traject. Via personal coaching of via teambegeleiding.

Vanuit deze jarenlange ervaring ontwikkelden we nu een zeer unieke formule om in dialoog gaan met schoolleiders in een unieke outdoor context. We zijn er ons van bewust dat die formule niet voor elke schooldirecteur geschikt is. We hebben namelijk een ‘schoolleiderexpeditie’ vorm gegeven die plaats vindt in Zweden in april 2020. We gaan er in een avontuurlijke outdoor context, in een outdoor classroom, over al die thema’s die we hier net besproken hebben in dialoog gaan met directeurs. We werken er uiteraard met onderbouwde concepten, we brengen inzichten vanuit onderzoek in en vanuit onze jarenlange begeleidingspraktijk van schoolleiders, vanuit mijn eigen ervaring als schoolleider ook. We creëren mogelijkheden voor verstilling, voor dialoog met peers, voor één-op-één-coaching... We hebben tools uitgewerkt die we in een outdoor context kunnen gebruiken, die dus geen seminarielokaal in een hotel vereisen. Het wordt een unieke ervaring, dat staat nu al vast.”

Meer weten over mogelijke begeleidingen van schoolleiders door ons? Klik hier!

Meer weten over de schoolleiderexpeditie in Zweden? Download hier de infobrochure of vraag hier meer info.