Iedereen leergierig – een lofzang op levenslang vol passie leren!

Pieter Sprangers - onderwijsdesigner bij domo de refontiro - begon zijn vurig betoog op de Inspiratiedag Levenslang leren met zijn persoonlijke utopie en prangende vraag: hoe kan je het leren zo fantastisch maken dat je nooit nog wil dat het ooit nog stopt? In de praktijk zien we dat lerenden zich vaak niet aangesproken voelen tot die fantastische wereld van “het leren”. Wat kan opgevangen worden in gesprekken met sommige studenten, is dat ze zo snel mogelijk hun diploma willen binnenhalen zodat ze er eindelijk van af zijn. Zo’n uitspraken moeten ons zorgen baren, maar ook aan het denken zetten. Het leren stopt helemaal niet met het behalen van een kwalificatie of diploma, of dat zou toch niet mogen.

Om de utopie in vervulling te zien gaan, moeten we de processen, maar ook de instituten - gangbaar in Vlaanderen -  in vraag durven te stellen. Waarom doen we eigenlijk de dingen zoals we ze doen met betrekking tot levenslang leren? Wat is belangrijk om levenslang leren krachtig te stimuleren? Welke barrières staan er ons in de weg?

Het individu

Leren is in eerste instantie niet hetzelfde als onderwijs. (Levenslang) leren is net als zuurstof,  levensnoodzakelijk,  en gebeurt 24 op 24, 7 op 7. Het is als een spier die getraind moet worden door ieder individu en dat een leven lang. Als we deze boeiende uitdaging willen aangaan,  moet er met goesting en passie zorg gedragen worden voor onze voortdurende persoonlijke ontwikkeling.

Pieter beklemtoont de nood om levenslang leren als een nieuwe geletterdheidsdimensie te behandelen. Het gaat niet alleen meer over competent zijn in rekenen, taalvaardig zijn of (sinds kort) met de nieuwste digitale snufjes om te kunnen gaan. Het gaat verder dan dat. Het is het beschikken over strategieën die je als individu kan gebruiken om voortdurend en op een succesvolle manier te leren in een steeds complexer wordende samenleving.

Onderwijs is een geïnstitutionaliseerde vorm waar leren plaatsvindt. Het is een verdiepende vorm van leren.  Bovendien is onderwijs een plaats om te experimenteren met de burgers van morgen en om te oefenen in democratie. In de toekomst zouden alle scholen in Vlaanderen georganiseerd moeten worden als lichthuizen van educatie. Het worden ontmoetingsplaatsen die een aantrekkingseffect hebben binnen de (lokale) gemeenschap om iedereen tot zowel formeel als informeel leren te bewegen. Zo ontstaan er, bijvoorbeeld, waardevolle mogelijkheden tot intergenerationeel leren. De school vervult op die manier zijn taak als forum waar individuen samen & vol passie leren.

Wat zijn de algemene bouwstenen om individuen - niet alleen in een schoolcontext -  een leven lang te motiveren en tot leren aan te sporen? Naast het zich competent voelen voor het eigen leren, het uitgedaagd worden en ook de autonomie krijgen om je leren ten dele ook zelf in te vullen, is ook de ondersteuning die je voelt als individu van lerensbelang.

De relationele component

Als er gevraagd wordt aan werknemers wat zij als het meest bevorderlijk ervaren om te leren, zien we dat de top drie antwoorden allemaal relationeel van aard zijn. Belangrijk is het om samen met collega’s collaboratief te leren, het zich ondersteund voelen door een leidinggevende en op de derde plaats komt de aanwezigheid van een mentor of een coach waarmee, als goed voorbeeld, een betekenisvolle dialoog over leren kan gevoerd worden.

Samenvattend is het dus van belang om waardevolle leerrelaties aan te gaan met anderen. Het doel is eigenlijk om iedere persoon in zijn unieke positie in de samenleving - of meer specifiek - in de arbeidsmarkt te ondersteunen.

Hoe zorgen we er in Vlaanderen voor dat iedere inwoner een betekenisvolle leerrelatie met iemand anders in de samenleving kan opbouwen? Het gaat vooral om het scheppen van een emotionele band. Mensen willen van nature nabijheid voelen, ook in hun leren. Deze bevindingen openen deuren om in de toekomst ook de verantwoordelijkheid van lokale besturen als meest burgernabije bestuur te verhogen. Dit kan bijvoorbeeld door niet alleen meer een schepen van onderwijs, maar ook een schepen van leren te installeren. En ook door bijkomend ondersteunend te zijn voor het leren van alle inwoners van de wieg tot aan het graf.

Barrières voor het leren

In Vlaanderen blijft de dominante leervorm vaak de groepsopleiding. In de toekomst moet dit over een andere boeg gegooid worden om ook andere vormen van leren te omarmen en meer te waarderen. Om dit te kunnen doen, is het weghalen van barrières onontbeerlijk. Daarbij moet rekening gehouden worden met de randvoorwaarden voor het leren. 

Een eerste barrière, die levenslang leren in de weg staat,  is vaak de te schoolse aanpak van het leren. Er liggen kansen voor het grijpen om uit de klaslokalen te breken, het leren vorm te geven niet alleen in klaslokalen maar ook ontmoetingsplaatsen en andere vormen van leerzones te voorzien … Leren kan overal gebeuren in de samenleving. Het is niet altijd nodig om dure ivoren torens (campussen) voor leren te installeren. Het krioelt in onze samenleving van betekenisvolle leeromgevingen.

Toegankelijkheid is een volgende “blocker”. Leeropportuniteiten moeten makkelijk gegrepen kunnen worden, anders haken de mensen af.  De NMBS en de Lijn hebben hierin ook een verpletterende verantwoordelijkheid om leren qua mobiliteit te ondersteunen.

Een derde belemmering is de complexiteit van ons leerlandschap. Het is een warme oproep tot het vereenvoudigen van processen, curricula en leerloopbanen zodat teruggegaan kan worden tot de essentie. Symplifying complexity is de boodschap.

Conclusie

Maak leren meer bespreekbaar. Zorg dat iedereen in Vlaanderen een betekenisvolle leerrelatie kan aangaan. Belangrijk daarbij is het voeren van professionele dialogen. Deze kunnen gevoerd worden in een jobcontext tussen leidinggevenden en medewerkers, maar ook tussen medewerkers onderling. Maar eveneens buiten de jobcontext kunnen dialogen over leren gevoerd worden.

Waardeer alle vormen van leren en niet alleen utilitaire vormen die het leren direct op de jobpraktijk laten aansluiten. Bijgevolg kunnen universiteiten en hogescholen als kenniscentra van de toekomst nog een tandje bijsteken om mensen levenslang in hun leren te ondersteunen. In plaats van het dominante paradigma waar een persoon voor een beperkt aantal jaar aan een instelling verbonden is, zal het leren over een mensenleven heen gespreid worden.

Stimuleer zelfsturing zodat eigen keuzes kunnen gemaakt worden voor de leerloopbaan.

Zorg tot slot levenslang leren strategieën ook meer op inzichten vanuit de wetenschap gestoeld zijn én meer wetenschappelijk onderzoek rond dit thema gevoerd wordt.

Wil je aan de slag gaan rond levenslang leren? Ben je als lokaal bestuur geïnteresseerd in hoe je van leren een verfrissende en maatschappelijk erg relevante beleidsprioriteit kan maken?  Ga er met ons over in dialoog en contacteer ons hier.