Hoe succesvol en effectief zijn je schoolteams?

Het investeren in de psychologische veiligheid en het vertrouwen binnen de verschillende schoolteams is dus meer dan de moeite waard. Individuen van psychologisch veilige teams zijn twee keer zo effectief, en dit niet in het minst omdat het leren van en met elkaar binnen het teamgebeuren centraal staat en zelfs de kern van de bestaansreden van het team vormt.

Maar wat is dat dan juist psychologische veiligheid en vertrouwen en hoe creëer je deze voorwaarden binnen schoolteams?

Vertrouwen betekent concreet:

• geloven in de goede bedoelingen van de andere
• erop rekenen dat de andere doet wat hij/zij zegt
• verwachten dat de andere jou niet zal benadelen.

Psychologische veiligheid is volgens Edmondson het geloof en het vertrouwen in het feit dat men als persoon en als teamlid niet zal afgestraft of vernederd worden voor het uitspreken en verwoorden van nieuwe ideeën, vragen, bedenkingen of gemaakte fouten. 

Edmondson stelt dat aan de volgende drie voorwaarden actief gewerkt moet worden om psychologische veiligheid te creëren en te garanderen:

1. Bekijk de uitdagingen, doelstellingen, acties waarvoor je team verantwoordelijk is als leerproblemen/leerkansen in plaats van als uitvoeringsproblemen. Iedereen in staat stellen om fouten te maken om er vervolgens van te leren, is het fundament van psychologische veiligheid.
2. Ten tweede is het belangrijk dat elk teamlid doordrongen is van zijn of haar eigen feilbaarheid. Iedereen maakt fouten. Niemand is perfect. Je ongelijk kunnen toegeven is belangrijk. Effectieve teams communiceren immers over de fouten die zij maken.
3. Ten derde kunnen elk van de teamleden ervan uitgaan én toegeven dat ze niet alles weten. Wees daarom nieuwsgierig en stel vragen, zelfs de meest banale. Wees nieuwsgierig naar de oorzaak van de fouten en leer er samen als team uit.

Naar aanleiding van de publicatie van het boek TEAM SCHOOL (Lannoo Campus) - waarvan onze collega Pieter Sprangers co-auteur is, organiseerden we een wedstrijd waarbij we ook peilden naar hoe jullie op school vertrouwen en veiligheid stimuleren om leraren onderwijskundige praktijken met mekaar te laten delen?

We ontvingen boeiende antwoorden van tal van onderwijscollega’s uit verschillende scholen in Vlaanderen, die wij graag met jullie als tips delen:

• Zet actief in op waardering! Werk aan openheid en vertrouwen!
  • “We doen teambuildings vertrekkend vanuit een waarderende aanpak en talenten; we trachten zo mensen in te zetten waar ze goed en sterk in zijn, en ze een andere uitdaging te bieden binnen hun eigen job. Zo kan een optimale ontwikkeling zowel individueel als van het team gebeuren en wordt er permanent van elkaar geleerd.”
  • “Op onze school hebben we unieke teams. Er wordt geen ruzie gemaakt, we steunen elkaar. Verschillende leerkrachten hebben andere talenten, we weten dit van elkaar. Tijdens informele momenten wordt er veel gezegd en besproken. Een collega wordt nooit uitgelachen, maar wel altijd gesteund. Soms is dat enkel door te luisteren, soms door extra ondersteuning te geven (o.a. verschuiving van de zorguren), soms door tips te geven.”
  • “Er zijn een aanzienlijk aantal nieuwe collega’s op onze school dit jaar. Zij gaan allemaal op collegiale visitatie bij enkele leerkrachten die niet nieuw zijn. De focus ligt op het delen van ‘good practices’.”
• Durf fouten maken en toegeven!
  • “Geef als schoolleider het goede voorbeeld in het durven maken van fouten. Durf deze dan ook toe te geven. Door dingen te mogen proberen kan je héél veel leren.”
  • “Collega’s steunen in nieuwe ideeën. Support verlenen, laten evalueren en begrijpen als niet alles goed werkt. Luisteren naar hen en kansen geven om nascholing te volgen. Delen met elkaar van goede ideeën.”
• Durf experimenteren!
  • “We hebben 4 werkgroepen waarin telkens leden van de verschillende vakgroepen zitten. Daarmee organiseren we jaarlijks een aantal sessies rond didactische werkvormen, evaluatie, talenbeleid en leerloopbaan/zorg. Nadien wordt er telkens teruggekoppeld in de vakgroepen. Soms met een inzicht, een opdracht...”
  • “We verspreiden een nieuwsflash met ideeën om elkaar te inspireren. Een nieuw jaar, een nieuw idee: we verzamelen info over Levensecht Eigentijds Duurzaam leren op http://led.kogeka.it/”
  • “Pedagogische studiedag waarop het korps zelf de inhoud mocht bepalen...”
  • “We hebben themagroepen met namen als diverse school, gezonde school, participatieve school, enz die samenwerken. We moedigen aan tot collegiale visitatie. Vanuit een vakgroep is nu een eerste lerend netwerk ontstaan. Benieuwd naar het proces!”
  • “Collega’s steunen in nieuwe ideeën. Support verlenen, laten evalueren en begrijpen als niet alles goed werkt. Luisteren naar hen en kansen geven om nascholing te volgen. Delen met elkaar van goede ideeën.”
• Zet actief in op leren van en met elkaar!
  • “De startende leerkrachten worden begeleid door een mentor-coach. Daarnaast wordt aan iedere startende leerkracht een vakcollega (peter/meter) gekoppeld. Deze zal af en toe een les volgen en feedback geven.  We trachten hierdoor ook andere leerkrachten te sensibiliseren om van elkaar te leren door bijvoorbeeld bij elkaar lessen te gaan volgen.”
  • “Er zijn een aanzienlijk aantal nieuwe collega’s op onze school dit jaar. Zij gaan allemaal op collegiale visitatie bij enkele leerkrachten die niet nieuw zijn. De focus ligt op good practices.”
  • “We werken met zelfsturende werkgroepen, waarin lesgevers samenwerken aan een bepaald item. Ze stellen in kleine groep een smart-werkfiche (taakverdeling en timing) op en gaan aan de slag. Er is ook inbreng over navormingen die lesgevers volgden. Zo wordt er aan materiaalontwikkeling en professionalisering (leren van elkaar) gewerkt. Het resultaat van deze werkgroepen borgen we op SharePoint, zodat andere lesgevers er op hun beurt iets aan hebben.”
  • “Wij organiseren peer-to-peer learning; collegiale visitaties met op voorhand gekozen observatiedoelen gelinkt aan de technieken van ‘Teach like a Champion’. “
  • “We stimuleren co-teaching. Ervaren leerkrachten die aanvangsbegeleiding in hun opdracht hebben, ondersteunen leerkrachten bij wie het minder goed gaat en stimuleren hen om samen te werken met collega's die voorbeelden zijn van goede praktijk.”
  • “Wij organiseren de mogelijkheid om laagdrempelig bij te leren van elkaar door "Op de koffies" te organiseren rond bepaalde onderwerpen. Collega's komen vrijblijvend samen tijdens de middag en kunnen daar ervaringen met elkaar delen. Dit schooljaar startten we ook met het aanbieden van "Masterclasses" waarin collega's hun expertise kunnen delen met andere collega's. Op onze vorige pedagogische studiedag hebben we gewerkt met zogenaamde inspiratiedozen. Hierin zaten ‘good practices’ van collega's die in kleine groepen aan elkaar gedeeld werden.”
  • “Via de vakgroepwerking delen we de expertise die we opdeden op nascholingen met elkaar. Ook op de pedagogische studiedag deden we dit in groepen maar dan over de vakken heen. Daarnaast heeft elke nieuwe collega een peter of meter die helpt ondersteunen. We gaan bij elkaar op bezoek.”

• Maak iedereen mede-eigenaar van de school in verandering!
  • “We maken ieder mede-eigenaar van de veranderende school en zo voelt iedereen zich veilig om zich te laten horen en mee te bouwen aan een inclusieve leergemeenschap.”
  • “We luisteren actief naar alle medewerkers en nodigen hen uit om te participeren aan denkgroepen. We integreren vakvergaderingen in uurroosters. We leiden vakverantwoordelijken apart op tot voorzitters van de vakgroep om te komen tot gezamenlijke visie/missie. We zorgen voor voldoende transparantie/ participatie over opdrachtverdeling. Bij een klasbezoek + bij aanwerving (nieuwe leraren) nemen we de vakverantwoordelijke mee.”
  • “Iedereen mag voorstellen doen bij ons op school. Die worden dan bekeken in de kwaliteitswerkgroep en/of de directieraad, niet om af te blokken, maar om mee te bekijken hoe het voorstel best aangepakt kan worden en hoe er samengewerkt kan worden om er een succes van te maken.”
  • “Pedagogische studiedag waarop het korps zelf de inhoud mocht bepalen...”

Wat je moet onthouden

Al deze waardevolle tips en voorbeelden uit de Vlaamse en Nederlandse onderwijspraktijk bewijzen eens te meer dat vertrouwen, openheid en waardering, het mogen maken van fouten en beseffen dat niemand onfeilbaar is én vooral het leren van en met elkaar, bijdragen tot de ontwikkeling van de noodzakelijke psychologische veiligheid en effectiviteit.  

Psychologische veiligheid – het veilig voelen om risico’s te nemen en kwetsbaar te zijn ten opzichte van elkaar – is essentieel voor effectieve teams. Het kan heel moeilijk zijn om dit creëren in je team (dat is het ook), of je bent misschien bang om het te doen (dat zijn we allemaal wel eens). Maar het is de moeite waard om het te doen: psychologisch veilige teams werken effectiever en genereren veel meer leer- en ontwikkelingskansen.

Wil je meer weten over hoe je succesvolle en effectieve schoolteams installeert of heb je behoefte aan extra ondersteuning om van je schoolteams effectieve leergemeenschappen te maken, neem dan gerust contact met ons op.

Met dank aan alle onderwijsprofessionals die deelnamen aan de wedstrijdbevraging!