Veer(le)kracht en de balans tussen mind & matter

De mentale veerkracht van werknemers staat meer dan ooit onder druk. Begin juli rapporteerde de VRT-nieuwsredactie dat het aantal werknemers dat thuis zit met een burn-out met 66% gestegen is. Onderzoek van Securex en de KULeuven (2022) toont een gelijkaardig beeld. Ze stellen daarbij vast dat meer dan 13% van de werknemers op het punt staat een burn-out te krijgen. Een grotere groep werknemers voelt zich mentaal en/of fysiek uitgeput en kan thuis moeilijk tot rust komen.

Hallucinante cijfers inderdaad, maar voor wie regelmatig op het terrein komt - en dit geldt zeker in de context van onderwijs - komt dit helaas niet als een verrassing. Leraren voelen hun veerkracht tanen en/of wankelen, maar ook heel wat schoolleiders hebben het erg moeilijk.

Versterken van educational leadership

Als procesbegeleider bij domo de refontiro is het dan ook mijn persoonlijke missie om volop in te zetten op het versterken van schoolleiderschap en leiderschapsontwikkeling in onderwijs. De professionele groei van en zorg voor het welbevinden van de schoolleiders is voor mij prioriteit nummer één. Binnen de procesbegeleidingen, opleidingen en personal coachings trachten we schoolleiders de ondersteunen door hen de nodige tools en inhoudelijke handvaten aan te reiken, zodat zij als sterke leidinggevenden en onderwijsexperts klaar staan om antwoord te bieden aan de vele uitdagingen die op hen afkomen. Hoe laat ik mijn school evolueren tot een lerende organisatie die naast het leren van de leerling, ook het leren en de professionalisering van de medewerkers centraal stelt? Hoe voer ik krachtige professionele dialogen met mijn team? Hoe kunnen we als team samen werken aan een professionele en positieve schoolcultuur?

Daarnaast geloof ik sterk in het versterken van persoonlijk leiderschap, zelfzorg en veerkracht zodat directeurs leren om (nog) beter te navigeren tussen de verschillende rollen die ze opnemen.

Van mind over matter naar de synergie tussen mind & matter

Sir Charles Lyell sprak in 1863 voor het eerst over ‘the increasing dominance from mind over matter’. In een (post-)Darwiniaans denken, is het terechte besef ontstaan dat naast de kracht van het lichaam (matter), ook ons hoofd, onze cognitieve capaciteiten en mindset, een verschil kunnen maken. Met een krachtige mindset is alles mogelijk: focus, grenzen verleggen en doelen bereiken.

De laatste 150 jaar zijn we echter misschien teveel boven onze schouders gaan leven. We hebben gemerkt en geleerd hoe sterk ons brein is, maar zijn de connectie met het fysieke (matter) kwijt geraakt, met als paradoxaal resultaat dat ons brein ons bij momenten in de steek dreigt te laten, in plaats van net beter te presteren. Als kenniswerkers zijn we daarenboven afhankelijk van onze aandacht en verstand, zoals (top-)sporters afhankelijk zijn van hun fysieke conditie.  Maar hoe kunnen we beter voor onze mind en mentale veerkracht zorgen?

Steven Poelmans (2022) deelt in zijn recent, boeiend en erg praktisch toepasbare boek ‘De breinbalans’ heel wat inzichten in de werking van ons brein en vooral in wat wij nodig hebben om ons brein in balans te brengen en bovenal te houden. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we als kenniswerkers optimaal en veerkrachtig kunnen presteren op een manier die niet ten koste gaat van ons persoonlijk welzijn?

Om als kenniswerker een (veer)krachtig brein te bezitten dat je ondersteunt om in balans te blijven, pleit hij voor een evenwicht op vijf paradoxale assen:

• Focus – ontkoppelen
• Verbinden – reflecteren
• Routines – spelen
• Slapen – bewegen
• Voeden – vasten

Stevig onderbouwd via wetenschappelijke kaders, maar tegelijkertijd erg praktisch toepasbaar, geeft hij (samen met enkele gast-auteurs) een duidelijke boodschap. We kunnen ons brein beter voeden door letterlijk te ontkoppelen en beter voor onszelf te zorgen. Mooi samengevat in de ‘Healty Mind Platter’, een mentaal dieet voor optimaal neurocognitief functioneren en welzijn.^[1]

… oftewel (om er een persoonlijke twist aan te geven ?) naar meer Veer(le)kracht

De laatste jaren werkte ik bijkomend aan een eigen model – gefundeerd vanuit wetenschappelijke kaders en doorleefd vanuit mijn eigen ervaring als professor, schoolleider en personal coach – voor meer mentale veer(le)kracht en sterker persoonlijk leiderschap.

Vooruitgaan door stil te staan, kan hierin als rode draad gezien worden.

In deze bijdrage deel ik beknopt 9 inzichten voor meer mentale Veer(le)kracht en sterk persoonlijk leiderschap.

1.     Who am I?

Als schoolleiders leven we vaak op automatische piloot en zijn we aan het einde van de dag blij als we één of meerdere zaken van ons to-do-lijstje hebben geschrapt. Vanuit een groot plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel trachten we zoveel mogelijk “goed” te doen. Maar doen we wel de goede dingen? Houden we ons als schoolleiders wel met de juiste zaken bezig? En geven we voldoende ruimte aan onze eigen kerncompetenties en – waarden. Introspectie en coaching rond de volgende vragen, kunnen hierbij een leidraad vormen. Wie ben ik? Wat heb ik nodig? Wat zijn mijn kernwaarden? Wat is mijn persoonlijke missie? Wat is mijn professionele identiteit? Ogenschijnlijk vanzelfsprekende vragen die echter (zo blijkt uit de talrijke personal coachings met schoolleiders) niet vanzelfsprekend beantwoord worden. Toch kunnen de antwoorden op deze vragen gezien worden als een kompas dat richting geeft aan professioneel handelen.

2.     Look who’s talking

Met de kracht van onze gedachten krijgen we bergen verzet, dat haalde Lyell in 1863 al aan: we halen doelstellingen, we verleggen grenzen en boeken successen. Maar hebben we er al eens bij stilgestaan dat we onszelf ook kunnen sabotteren met onze gedachten? Daarom is het boeiend om even stil te staan en onze gedachten te observeren. Wat denk ik? Welke verhalen vertel ik mezelf? Welke overtuigingen houden me (onbewust) tegen? Wat is mijn ‘excuus’ om niet te springen?

3.     Think like there is no box

Wat zou je doen als er geen grenzen of beperkingen zouden zijn? Het durven en kunnen creatief en oplossingsgericht out-of-the-box te denken, geeft mogelijkheden die je eerst nog niet zag. Eén van mijn persoonlijke leuzes is: anything is possible, but not everything. Dit betekent zoeken naar mogelijkheden, maar ook bewust kiezen om nee te zeggen of om te stoppen met bepaalde acties of gedragingen. ‘Start met te veranderen door te stoppen’, heeft collega Pieter niet toevallig gekozen als titel van één van de sterke opleidingen in ons opleidingsaanbod.

4.     Actie

Albert Einstein schreef het al: “if you do what you always did, you get what you always got’. Verandering vindt plaats in actie(s). Als we verandering willen, zullen we ook effectief de eerste stappen moeten zetten.

5.     Discipline

Talentgericht werken krijgt meer en meer plaats in ons onderwijs. We willen leerlingen en medewerkers stimuleren en ondersteunen om meer in te zetten op hun competenties en talenten, waardoor we haast vergeten dat leren, groeien en excelleren vooral ook discipline vraagt. Sterk schoolleiderschap vraagt hard werken en veel discipline: “There should be effort, but no pain. But there should be effort.”

6.     Peak performance

Gedragen en omhuld door onze ambitie en ons doorzettingsvermogen hebben we vaak de neiging (te lang) te willen blijven doorgaan. Als we een doel hebben behaald, is de eerste reflex vaak: oké, what’s next? Het is belangrijk om op dat moment even tijd te nemen om stil te staan, te (leren) genieten van het uitzicht en je succes of je falen (ja, je leest het goed!) te vieren. Rust nemen en ook effectief inplannen zorgt ervoor wat we duurzamer kunnen presteren zonder op te branden. Maar hoe doe je dat? En waar plan je best (super)compensatie in?

7.     Durf liefdevol “schijt” hebben

Een uitspraak die ik geleend heb bij onze Nederlandse vrienden. Durf ook nee te zeggen en het niet eens te zijn met opgelegde verwachtingen of uitgestippelde paden. Durf tegen de stroom in te gaan en vriendelijk te bedanken als dit is waar jij op dat moment volop in gelooft.

8.     Just breathe

We halen ongeveer 14000 keer per dag adem, maar staan hier zelden of nooit bij stil en dit terwijl onze ademhaling het krachtigste instrument is om ons zenuwstelsel tot rust te brengen. Een grote groep leidinggevenden ademt onbewust verkeerd, met een grote impact op hun welzijn, energie- en concentratie-niveau tot gevolg. Het aantal wetenschappelijke studies dat inzicht geeft in de kracht van de ademhaling en meditatie is legio. In mijn coachingsessies geef ik bewust veel aandacht aan de kracht van ademhalingsoefeningen en meditatie als reset en als middel om onszelf beter te leren kennen.

9.     Overloper

Jaren geleden had ik niets met hardlopen. Ik kon het niet, wilde het ook absoluut niet proberen en zag het me ook nooit doen. Tot ik begon in te zien dat ik het zelf was die mezelf tegenhield. Tijdens het midden van de corona-pandemie trok ik bijgevolg toch mijn loopschoenen aan en begon warempel … te lopen! Voor mij was het een manier om mezelf nog beter te leren kennen en zo de transfer te maken naar andere domeinen in mijn persoonlijk en professioneel leven. Ruimte nemen voor beweging en buitenlucht zijn daarnaast enorm belangrijk om letterlijk zuurstof in te ademen. Hoe zorg jij voor beweging?

Ben jij geprikkeld door deze inzichten of voel jij de nood om je als schoolleider verder te laten ondersteunen bij je leiderschapsontwikkeling en/of het versterken van je persoonlijk leiderschap.

We bieden dit jaar in ons opleidingsaanbod twee opleidingen voor schoolleiders aan die terug meer willen leiden (in plaats van lijden) en floreren.

Ons opleidingsaanbod

Daarnaast kan je bij ons ook kiezen voor een traject van personal coaching. (zie ook twee blogartikels over personal coaching)

https://domoderefontiro.be/blog/personal-coaching-als-fundament-van-sterk-schoolleiderschap

https://www.klasse.be/238798/personal-coaching-directeurs-taboe/

Binnen domo de refontiro bieden we ook oplossingen op maat van jouw school, scholengroep en/of scholengemeenschap. Neem gerust contact met ons op.

^[1] Steven Poelmans (2022). De breinbalans: https://www.pelckmansuitgevers.be/de-breinbalans.html#gref