De cruciale rol van schoolleiders in de ontwikkeling van een professionele schoolcultuur

In een vorige bijdrage van onze nieuwsbrief, schreven we al een eerste keer over het belang, de ‘hoe?’ en ‘waarom?’ van een professionele schoolcultuur. Wat is een professionele schoolcultuur juist en hoe kan je hier naartoe evolueren in jouw school? Lees het artikel hier.  In deze tweede bijdrage, zoomen we graag even verder in op de rol van de schoolleider bij cultuurontwikkeling.

Uit het rapport “How Principals Affect Students and Schools: A Systematic Synthesis of Two Decades of Research.” van de Wallace Foundation, halen we heel wat interessante inzichten over de causale verbanden tussen leiderschap en leerresultaten van leerlingen. De Foundation leverde een systematische synthese op vanuit twee decennia onderzoek.

In zes grondige studies waarin de effecten van schoolleiders met behulp van paneldata werden geraamd, was de impact van schoolleiders op de leerprestaties van leerlingen bijna even groot als de gemiddelde effecten van leraren die in soortgelijke studies werden vastgesteld. De effecten van schoolleiders zijn echter groter omdat ze gespreid worden over alle leerlingen in een school, en niet over één klas.

Natuurlijk is deze vergelijking van de effecten van schooldirecteuren met die van leerkrachten geen "appels met appels"-vergelijking, want de effecten van schooldirecteuren op leerlingen komen grotendeels voort uit hun effecten op leerkrachten - met inbegrip van de manier waarop schooldirecteuren leerkrachten aanwerven, behouden, ontwikkelen en aanmoedigen en passende voorwaarden voor lesgeven en leren creëren. Voor een individuele leerling is blootstelling aan goed onderwijs van het grootste belang; een leerling leert meer op een school met een doeltreffende directeur, deels omdat de directeur het waarschijnlijker maakt dat de leerling die blootstelling krijgt. Voor een school als geheel is de doeltreffendheid van de directeur echter belangrijker dan de doeltreffendheid van één individuele leraar.

Wat zijn nu de ‘aanjagers’ van effectief handelen van schoolleiders? Allereerst het maximaal in interactie gaan met leraren over hun onderwijskundige kernpraktijk. Het gaat dan concreet om het voeren van professionele dialogen in allerlei vormen, het coachen van individuele leraren en teacher teams en het opzetten van een ‘data-informed’ onderwijspraktijk wat hoe langer hoe makkelijker wordt door de inzet van kwaliteitsvolle EdTech. Over deze laatste dimensie hebben we met ‘domo de refontiro’ al heel wat artikels geschreven en gaven we meermaals aan bezorgd te zijn over deze overwegend blinde vlek in de huidige Vlaamse onderwijspraktijk.

Verder maakt de directeur het verschil in het opbouwen van een productieve en professionele schoolcultuur ….en dat komt niet vanzelf! Schoolleiders dienen m.a.w. samen met hun schoolteam bewust praktijken te ontwikkelen die een schoolomgeving stimuleren. Een schoolomgeving die gekenmerkt wordt door vertrouwen, doeltreffendheid, teamwerk, data-onderbouwing, professionele ontwikkeling en voortdurende verbetering. Schoolleiders ontwikkelen hiervoor best co-creatief duidelijke kaders zoals een ‘code voor de professionele leraar’ en ‘leidende principes voor de teamwerking’.

Bijkomend faciliteren schoolleiders tenslotte best productieve samenwerking tussen onderwijsprofessionals en de ontwikkeling van professionele leergemeenschappen. Het gaat dan om strategieën die bevorderen dat leerkrachten op authentieke wijzen samenwerken met ondersteunende systemen om hun onderwijspraktijk te verbeteren, waarbij het leren van de leerlingen steeds centraal staat.

De succesvolle schoolleider vindt en bewandelt het pad van het delicate evenwicht tussen sturen en ondersteunen. Sturen doet hij/zij ondermeer door duidelijke kaders te bieden die co-creatief tot stand komen, door teams aan te sturen op resultaten, en door met leraren in dialoog te gaan tijdens professionele dialogen. Hij/zij is authentiek en leeft zelf ook professioneel gedrag voor. Kritische zelfreflectie over zijn/haar leiderschap gebeurt onder meer door zelf in dialoog te gaan over zijn/haar leiderschapspraktijk en zich te laten ondersteunen door bijvoorbeeld een personal coach. Voor de succesvolle schoolleider is ‘mensen in hun kracht zetten’ en ‘co-creatief tot kaders komen’ een vanzelfsprekendheid. Eens de kaders er zijn in de vorm van bijvoorbeeld een beleidsplan, een onderwijsconcept, een code voor de professionele leraar, een edudigiconcept©, … gaat hij/zij erover in dialoog en begrenst hij/zij ongewenst gedrag met behoud van de relatie. Grenzen stellen is immers één van de meest bepalende factoren in de opbouw van een professionele schoolcultuur. Duidelijke kaders hebben het voordeel dat er duidelijkheid is in het schoolteam over ‘wat we wel doen’ en ‘wat we hier niet doen’ en ‘hoe we vormgeven aan onze dagelijkse omgang in lijn met onze missie, visie en het DNA van onze school’.

An effective principal’s impact is stronger and broader than previously thought, making it “difficult to envision” a higher return on investment in K-12 education than the cultivation of high-quality school leadership, according to this research synthesis. (Wallace foundation, 2021).

De boodschap is dus duidelijk! Investeren in je eigen schoolleiderschapskwaliteiten draagt rechtstreeks bij aan de kwaliteit van het onderwijs op jouw school. Maar zet de schoolleider ook de stap om hier écht mee aan de slag te gaan? Onze collega en hoofdonderwijsdesigner Pieter Sprangers verscheen reeds in Klasse met het artikel: “Personal coaching voor directeurs taboe?”. Blijft het een taboe of nemen we nu actie? 

Wil ook jij investeren in jouw persoonlijk leiderschap? Heb je plannen om voor jouw school of scholengroep een volledig vernieuwd personeelsbeleid/professionaliseringsbeleid uit te tekenen? Wil je co-creatief met je schoolteam duidelijke kaders ontwikkelen?

Met meer dan 15 jaar expertise op de teller in het begeleiden van complexe transformaties in scholen en scholengroepen alsook met het ondersteunen van schoolleiders o.a. via personal coaching, zijn wij de geknipte gesprekspartner om in dialoog te gaan over uw ambities. Onze aanpak is concreet, evidence-informed, resultaatgericht en motiverend. Ga er gerust met ons expertenteam over in dialoog.

Bekijk ook onze video over de professionele schoolcultuur: